Skip to main navigation Skip to main content Skip to page footer
Menu

ΜΟΝΑΔΑ ΝΕΥΡΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ

Υπεύθυνοι Μονάδας Νευροχημείας και Βιολογικών Δεικτών

Ερευνητές πρώτης βαθμίδας

Εκπαιδευτική δραστηριότητα

Η Μονάδα παρέχει εκπαιδευτικό έργο, κυρίως σε μεταπτυχιακό επίπεδο, υποδεχόμενη μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψηφίους διδάκτορες και ερευνητές με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πεδίο.

Επικοινωνία

Πληροφορίες και συνεννόηση για την αποστολή δειγμάτων:

10:00 π.μ. - 14:00 μ.μ. (Δευτέρα με Παρασκευή)

Τηλ.: +30 210 7289125, e-mail: aneurochem[at]gmail[dot]com

Εργαστηριακή/ερευνητική δραστηριότητα

Η Μονάδα Νευροχημείας και Βιοδεικτών αποτελεί ανεξάρτητη Μονάδα της 1ης Νευρολογικής Κλινικής, ΕΚΠΑ από το 1995. Στο διάστημα 1995-2023 η ομότιμη πλέον καθηγήτρια Ελισσάβετ Καπάκη σε συνεργασία με τον καθηγητή Γεώργιο Παρασκευά ανέπτυξε τεχνικές φασματομετρίας ατομικής απορρόφησης και χρωματογραφίας υψηλής πίεσης για την ανίχνευση ιχνοστοιχείων, ελεύθερων αμινοξέων, μονοαμινών και ουσιών σχετιζόμενων με το οξειδωτικό stress, όπως το ασκορβικό οξύ, η βιταμίνη Ε και η γλουταθειόνη σε ΕΝΥ και πλάσμα.

Κατά την τελευταία 20ετία, βασικό προσανατολισμό της Μονάδας αποτέλεσε η εφαρμογή βιοδεικτών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) για την in vivo διάγνωση της νόσου Alzheimer, και ειδικότερα της ολικής και φωσφορυλιωμένης Ταυ πρωτεΐνης (T-tau, P-tau), και του β-αμυλοειδούς με 40 και 42 αμινοξέα (Αβ40, Αβ42).

Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί: α) στην εφαρμογή των βιοδεικτών  για την διαφορική διάγνωση της νόσου Alzheimer από έτερα νευροεκφυλιστικά ή μη ανοϊκά σύνδρομα β) στην εφαρμογή των βιοδεικτών για την διερεύνηση ασθενών με πιθανή συνύπαρξη νόσου Alzheimer γ) στην διερεύνηση του βιοχημικού προφίλ σε άλλα νοσήματα (π.χ. νόσος Jacob Creutzfeldt, μετωποκροταφικές άνοιες, άτυπος παρκινσονισμός, υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης δ) στην εφαρμογή των βιοδεικτών σε ασθενείς με άτυπους φαινοτύπους της νόσου Alzheimer ή σε ασθενείς με άτυπη φυσική ιστορία (π.χ. πρώιμης έναρξης, ταχείας επιδείνωσης) καθώς και: ε) στην σύγκριση διαφορετικών ταξονιμητικών συστημάτων βιοδεικτών.

Πλην των κλασικών βιοδεικτών ΕΝΥ, στόχος της Μονάδας αποτελεί η εφαρμογή νέων υποσχόμενων βιοδεικτών στην διερεύνηση των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται σε ερευνητικό επίπεδο προσδιορισμός της TDP-43 στο ΕΝΥ και της προγρανουλίνης στο πλάσμα, ως πιθανός βιοδείκτης των μετωποκροταφικών εκφυλίσεων. Παράλληλα, σε συνεργασία με άλλους φορείς διενεργείται προσδιορισμός άλλων υποσχόμενων βιοδεκτών, όπως ολικής, φωσφορυλιωμένης και ολιγομερούς α-συνουκλεΐνης ΕΝΥ στις συνουκλεϊνοπάθειες (ΙΙΒΕΑΑ, Hamad Bin Khalifa University) καθώς και μεταλοπρωτεϊνασών σε ΕΝΥ και πλάσμα στην αγγειακή νοητική διαταραχή (Εργαστήριο Βιοχημείας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ).

Αποτελέσματα των προσπαθειών αυτών αποτυπώνονται στις σχετικές δημοσιεύσεις της Μονάδας σε περιοδικά υψηλού δείκτη απήχησης, στη συμμετοχή της σε συλλογικές προσπάθειες σύνταξης Ευρωπαϊκών οδηγιών για την διάγνωση/αντιμετώπιση της άνοιας (EFNS Task Force 2007) και των αντίστοιχων ελληνικών κατευθυντήριων οδηγιών από τον Κλάδο Άνοιας της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας.

Συμμετοχή σε προγράμματα ελέγχου ποιότητας

Η Μονάδα έχει συμμετάσχει σε πολλαπλά διεθνή προγράμματα ελέγχου ποιότητας, ενώ διετέλεσε μέλος του Joint Programming on Neurodegenerative Diseases (JPND) - Biological markers for Alzheimer's disease and Parkinson's Disease (BIOMARKAPD), που στόχο είχε την θέσπιση οδηγιών σε σχέση με την προτυποποίηση προ-αναλυτικών και αναλυτικών διαδικασιών στον προσδιορισμό βιοδεικτών. Από το 2022 συμμετέχει στο “The Alzheimer’s Association Quality Control program for CSF biomarkers”, το οποίο διενεργείται από το Πανεπιστήμιο του Goethenburg και επιδοτείται από την Alzheimer’s Association.

Βιοτράπεζα

Από το 1995 η Μονάδα διατηρεί βιοτράπεζα ΕΝΥ και αίματος περισσότερων των 1500 πασχόντων από ένα μεγάλο εύρος νευροεκφυλιστικών κυρίως νοσημάτων. Τα δείγματα φυλάσσονται στους -80οC, και η διαχείρισή τους διενεργείται αυστηρά βάσει σύγχρονων κατευθυντήριων οδηγιών προτυποποίησης.

Κλινικές υπηρεσίες

Από το 2022 η Μονάδα παρέχει κλινικές υπηρεσίες πραγματοποιώντας προσδιορισμό στο ΕΝΥ της ολικής και φωσφορυλιωμένης Ταυ πρωτεΐνης, καθώς και του β-αμυλοειδούς με 42 και 40 αμινοξέα (T-tau, P-tau, Αβ40, Αβ42, Αβ42/Αβ40 ratio) σε δείγματα ΕΝΥ ασθενών με υποψία υποκείμενης νόσου Alzheimer.

H συγκεκριμένη υπηρεσία απευθύνεται σε νευρολόγους και τους ασθενείς τους μέσω ΕΛΚΕ του ΕΚΠΑ καθώς και σε δημόσιες νευρολογικές κλινικές μέσω Αιγινήτειου. Τα δείγματα αναλύονται στον αυτόματο αναλυτή ELISA EUROIMMUN Analyzer I, σε συνδυασμό με ELISA kits από την ίδια εταιρεία (EUROIMMUN, Lübeck) για βέλτιστη ακρίβεια, η οποία αξιολογείται διαρκώς μέσω συμμετοχής στο πρόγραμμα εξωτερικού ποιοτικού ελέγχου.

Η Μονάδα είναι η μοναδική στον ελληνικό χώρο η οποία διαθέτει δική της ομάδα ελέγχου αποτελούμενη από προσεκτικά επιλεγμένα, κατόπιν ενδελεχούς νευροψυχολογικής αξιολόγησης, νοητικά υγιή άτομα.

Σε αναγνώριση όλων των παραπάνω, η Μονάδα Νευροχημείας και Βιοδεικτών έχει αναγνωριστεί από το Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια ως Εργαστήριο Αναφοράς για τους βιολογικούς δείκτες νευροεκφύλισης και έχει προταθεί από την Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία ως Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τους βιολογικούς δείκτες  στο ΕΝΥ της νόσου Alzheimer και των συναφών ανοϊκών συνδρόμων.

Επισυνάπτονται:

-Οδηγίες για τη λήψη και την αποστολή των δειγμάτων ΕΝΥ

-Παραπεμπτικό εξετάσεων

-Οδηγίες πληρωμής μέσω ΕΛΚΕ

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

 

Βιβλία στα ελληνικά

  1. Σύγχρονη θεραπευτική θεώρηση της νόσου Alzheimer και άλλων ανοικών διαταραχών. Ε.Καπάκη, Γ.Παρασκευάς. BHTA medical arts, Athens, 2004
  2. Συστάσεις για την διάγνωση της νόσου Alzheimer και άλλων διαταραχών σχετιζόμενων με άνοια: Κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Νευρολογικών Εταιρειών. Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία, Κλάδος Άνοιας. Επιμέλεια:  Ε.Καπάκη, Π.Μπερεδήμας,  Β.Κώστα, Γ.Παρασκευάς . Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, 2007
  3. Ρέοντας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: Οδηγός για το Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό. Φ.Μπουφίδου, Ε.Καπάκη. Broken Hill Publishers LTD, Λευκωσία, Κύπρος, 2022

 

Επιλεγμένες δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά

 

  1. Kapaki E, Paraskevas GP, Michalopoulou M, Kilidireas K. Increased cerebrospinal fluid tau protein in multiple sclerosis. Eur Neurol. 2000;43(4):228-32.
  2. Kapaki E, Kilidireas K, Paraskevas GP, Michalopoulou M, Patsouris E. Highly increased CSF tau protein and decreased beta-amyloid (1-42) in sporadic CJD: a discrimination from Alzheimer's disease? J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2001;71(3):401-3.
  3. Wollmer A, Papasssotiropoulos A, Streffer J, Grimaldi L, Kapaki E, Paraskevas G, Maddalena A, De Quervain D, Bieber C, Umbricht D, Lemke U, Bossardt S, Degonda N, Henke-Westerholt K, Hegi T, Jung H, Pasch T, Hess K, Hock C, Nitsch R. Genetic polymorphisms and CSF levels of TIMP-1 in sporadic Alzheimer’s disease.  Psychiatric Genetics 2002; 12: 155-160.                    
  4. Kapaki E, Paraskevas G.P, Zalonis J, Zournas C. CSF tau protein and b-Amyloid (1–42) in Alzheimer’s disease diagnosis: Discrimination from normal ageing and other dementias in the Greek population. European Journal of Neurology 2003; 10: 119-128.
  5. Finckh U, Kuschel C, Anagnostouli M, Patsouris E, Pantes G, Gatzonis S, Kapaki E, Davaki P, Lamszus K, Stavrou D, Gal A. Novel mutations and repeated findings of mutations in familial Alzheimer disease. Neurogenetics 2005; 6: 85-89.
  6. Paraskevas G, Kapaki E,  Liappas I, Theotoka I,  Mamali I, Zournas C, Lykouras L. The diagnostic value of cerebrospinal fluid tau protein in dementing and non-dementing neuropsychiatric disorders.Journal of  Geriatric Psychiatry and Neurology 2005; 18: 163-173.           
  7. Kapaki EN, Paraskevas GP, Tzerakis NG, Sfagos C, Seretis A, Kararizou E, et al. Cerebrospinal fluid tau, phospho-tau181 and beta-amyloid1-42 in idiopathic normal pressure hydrocephalus: a discrimination from Alzheimer's disease. Eur J Neurol. 2007;14(2):168-73.
  8. Kapaki E, Paraskevas GP, Papageorgiou SG, Bonakis A, Kalfakis N, Zalonis I, et al. Diagnostic value of CSF biomarker profile in frontotemporal lobar degeneration. Alzheimer Dis Assoc Disord. 2008;22(1):47-53.
  9. Paraskevas GP, Kasselimis D, Kourtidou E, Constantinides V, Bougea A, Potagas C, et al. Cerebrospinal Fluid Biomarkers as a Diagnostic Tool of the Underlying Pathology of Primary Progressive Aphasia. J Alzheimers Dis. 2017;55(4):1453-61.
  10. Constantinides VC, Paraskevas GP, Emmanouilidou E, Petropoulou O, Bougea A, Vekrellis K, et al. CSF biomarkers beta-amyloid, tau proteins and a-synuclein in the differential diagnosis of Parkinson-plus syndromes. J Neurol Sci. 2017;382:91-5.
  11. Paraskevas GP, Bougea A, Constantinides VC, Bourbouli M, Petropoulou O, Kapaki E. In vivo Prevalence of Alzheimer Biomarkers in Dementia with Lewy Bodies. Dement Geriatr Cogn Disord. 2019;47(4-6):289-96.
  12. Kapaki E, Constantinides VC, Pyrgelis E-S, Paraskevas PG, Papatriantafyllou JD, Paraskevas GP. Biomarker-based diagnosis of cognitive disorders in a case series. Neuroimmunology and Neuroinflammation. 2020;7(3):319-29.
  13. Constantinides VC, Paraskevas GP, Boufidou F, Bourbouli M, Stefanis L, Kapaki E. Cerebrospinal fluid biomarker profiling in corticobasal degeneration: Application of the AT(N) and other classification systems. Parkinsonism Relat Disord. 2021;82:44-9.
  14. Constantinides VC, Majbour NK, Paraskevas GP, Abdi I, Safieh-Garabedian B, Stefanis L, et al. Cerebrospinal Fluid alpha-Synuclein Species in Cognitive and Movements Disorders. Brain sciences. 2021;11(1).
  15. Paraskevas GP, Constantinides VC, Boufidou F, Tsantzali I, Pyrgelis ES, Liakakis G, et al. Recognizing Atypical Presentations of Alzheimer’s Disease: The Importance of CSF Biomarkers in Clinical Practice. Diagnostics. 2022;12(12).
  16. Tzartos JS, Boufidou F, Stergiou C, Kuhle J, Willemse E, Palaiodimou L, Tsantzali I, Sideri E, Bonakis A, Giannopoulos S, Voumvourakis KI, Tsivgoulis G, Tzartos SJ, Kapaki E, Paraskevas GP. Plasma P-Tau181 for the Discrimination of Alzheimer's Disease from Other Primary Dementing and/or Movement Disorders. Biomolecules. 2022 Aug 10;12(8):1099.
  17. Kapaki E, Boufidou F, Bourbouli M, Pyrgelis ES, Constantinides VC, Anastassopoulou C, et al. Cerebrospinal Fluid Biomarker Profile in TDP-43-Related Genetic Frontotemporal Dementia. J Pers Med. 2022;12(10).
  18. Kapaki E, Boufidou F, Bourbouli M, Pyrgelis ES, Constantinides VC, Anastassopoulou C, Paraskevas GP. Cerebrospinal Fluid Biomarker Profile in TDP-43-Related Genetic Frontotemporal Dementia. J Pers Med. 2022 Oct 21;12(10):1747.
  19. Kapaki E, Vakrakou AG, Boufidou F. Novel CSF Biomarkers Tracking Autoimmune Inflammatory and Neurodegenerative Aspects of CNS Diseases. Diagnostics (Basel). 2022 Dec 27;13(1):73
  20. Kapaki E., Boufidou F. Eds. Special Issue of the Journal “Diagnostics”: Advances in Cerebrospinal Fluid Diagnostics. 2022 (www.mdpi.com/journal/diagnostics/special_issues/CSF_Diagnosis)
  21. Constantinides VC, Paraskevas GP, Boufidou F, Bourbouli M, Pyrgelis ES, Stefanis L, et al. CSF Aβ42 and Aβ42/Aβ40 Ratio in Alzheimer's Disease and Frontotemporal Dementias. Diagnostics. 2023;13(4).
  22. Constantinides VC, Boufidou F, Bourbouli M, Pyrgelis ES, Ghika A, Koros C, et al. Application of the AT(N) and Other CSF Classification Systems in Behavioral Variant Frontotemporal Dementia. Diagnostics (Basel). 2023;13(3).
  23. Boufidou F, Vakrakou AG, Anagnostouli M, Stefanis L, Evangelopoulos ME. An Updated Evaluation of Intrathecal IgG Synthesis Markers in Relation to Oligoclonal Bands. Diagnostics (Basel). 2023 Jan 20;13(3):389.
  24. Boufidou F, Medić S, Lampropoulou V, Siafakas N, Tsakris A, Anastassopoulou C. SARS-CoV-2 Reinfections and Long COVID in the Post-Omicron Phase of the Pandemic. Int J Mol Sci. 2023 Aug 19;24(16):12962

ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ: