Εργαστήριο Κυτταρικής Νευροανοσολογίας
Υπεύθυνος: Π. Σταθόπουλος MD PhD, Επίκουρος Καθηγητής Νευρολογίας Νευροανοσολογίας
H κύρια κατεύθυνση και ο σκοπός του Eργαστηρίου είναι η δημιουργία μιας αμιγώς μεταφραστικής πειραματικής διάταξης καθιστώντας τις εργαστηριακές παρατηρήσεις άμεσα εφαρμόσιμες στην κλινική πρακτική αλλά και μεταφέροντας τα κλινικά ερωτήματα στο εργαστήριο και τον πειραματικό σχεδιασμό.
Για την αποστολή του αυτή το Εργαστήριο είναι στρατηγικά τοποθετημένο, βρισκόμενο έναν όροφο πάνω από τα Ειδικά Ιατρεία Αυτοάνοσων Παθήσεων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και δίπλα στη Νευρολογική Κλινική του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Καθώς το Εργαστήριο μελετά την ανθρώπινη ανοσολογία και αυτοανοσία και η κατεύθυνσή του είναι μεταφραστική, δεν εξαρτάται από και δεν βασίζεται σε ζωικά μοντέλα, αλλά σε δείγματα από (συναινούντες) ασθενείς και υγιείς. Σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ανοσογενετικής (μαζί με το οποίο αποτελούν τη Μονάδα Νευροανοσολογίας) έχει δημιουργήσει, διατηρεί και αναπτύσσει μια μεγάλη βιοβάση άριστα κλινικά χαρακτηρισμένων βιολογικών υλικών (μονοπύρηνων κυττάρων και λεμφοκυττάρων, ορού, πλάσματος, εγκεφαλονωτιαίου υγρού, DNA κλπ.) ασθενών με αυτοάνοσα και απομυελινωτικά νευρολογικά νοσήματα, οι οποίοι παρακολουθούνται στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Η βιοβάση είναι στενά συνδεδεμένη με την αντίστοιχη ηλεκτρονική βάση κλινικών και εργαστηριακών δεδομένων.
Βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ανοσολογίας / αυτοανοσίας είναι η επίκτητη ή προσαρμοστική ανοσία (adaptive immunity), όπως αυτή εφαρμόζεται από τα Β και Τ λεμφοκύτταρα. Το Εργαστήριο δίνει έμφαση στη μελέτη της ειδικότητας των κυττάρων αυτών. Συγκεκριμένα, στο Εργαστήριο έχει ήδη αναπτυχθεί -με τη γενναιόδωρη χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση- η μελέτη της ειδικότητας των Β λεμφοκυττάρων μέσω της παραγωγής μονοκλωνικών αντισωμάτων από μεμονωμένα κύτταρα, τα οποία έχουν προηγουμένως απομονωθεί (για το σκοπό αυτό συνεργαζόμαστε με τη Μονάδα Κυτταρομετρίας και Κυτταρικού Διαχωρισμού του ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ, Δρ. Σ. Γραμμενούδη). Η ειδικότητα των μονοκλωνικών αντισωμάτων διαπιστώνεται με ELISA και live cell-based assay, ποσοτικοποιημένο με κυτταρομετρία στο Εργαστήριό μας. Εφαρμόζουμε την τεχνική αυτή προσέγγιση σε δύο ερευνητικά πεδία της νευρολογικής αυτοανοσίας. Πρώτον, ελέγχουμε το κατά πόσο η Β κυτταρική ανοχή στον εαυτό (self-tolerance) είναι διαταραγμένη σε μια σειρά νοσημάτων και καταστάσεων (υπ. Δρ.A. Αλεξάκη). Δεύτερον, σε νοσήματα με παθογόνα αυτοαντισώματα και κατά συνέπεια παθογόνα Β λεμφοκύτταρα, μελετάμε τους γενεσιουργούς παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς (υπ. MSc. Γ. Κυριακάκη). Η προσέγγισή μας συμπληρώνεται από την αλληλούχιση νέας γενιάς του Β κυτταρικού υποδοχέα, με την οποία μελετώνται χαρακτηριστικά του ρεπερτορίου των Β και Τ λεμφοκυττάρων με υπολογιστικό τρόπο. Για την υπολογιστική ανάλυση έχουμε αναπτύξει συνεργασία με το Εργαστήριο του Δρ. Γ. Παυλόπουλου στο ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ. Παράλληλα, τόσο στο εργαστηριακό όσο και στο υπολογιστικό Β κυτταρικό πεδίο συνεργαζόμαστε με τα Εργαστήρια των Dr. O’Connor και Kleinstein στο Πανεπιστήμιο Yale.
Στο επίπεδο του ελέγχου της ειδικότητας και αυτοαντιδραστικότητας των Τ λεμφοκυττάρων υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας βιβλιοθηκών από ανθρώπινα Τ κύτταρα, διέγερσής τους με τη βοήθεια αυτόλογων αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων και ελέγχου της απάντησής τους. Τέλος, στο επίπεδο των νοσημάτων με αντισώματα έναντι ενδοκυτταρίων αντιγόνων καθώς και της ανακάλυψης νέων αντιγονικών στόχων συνεργαζόμαστε με τη Μονάδα Νευροανοσολογίας της Παθολογικής Φυσιολογίας του ΕΚΠΑ (Δ/ντης Καθ. Μ. Δαλάκας) και το ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ (Δρ. Μ. Σαμιωτάκη).
Συνεργάτες
Η κ. Αίγλη Βακράκου είναι νευρολόγος και ειδικεύτηκε στη Νευρολογική Κλινική του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Μετά την λήψη του διδακτορικού διπλώματος το 2019 με αντικείμενο την ανοσολογία συστηματικών αυτοάνοσων νοσημάτων, ασχολείται ενεργά, μέσα από την εκπόνηση μεταδιδακτορικής έρευνας, στις δραστηριότητες της Μονάδας Νευροανοσολογίας και του Εργαστηρίου Κυτταρικής Νευροανοσολογίας του Αιγινητείου. Με υποτροφία της Ευρωπαϊκής Νευρολογικής Εταιρείας εκπαιδεύτηκε στην ανοσοπαθολογία των απομυελινωτικών νοσημάτων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος στο Τμήμα Νευροπαθολογίας, Πανεπιστήμιο του Γκέτιγκεν, Γερμανία, με το οποίο εγκαθίδρυσε και μετέπειτα στενή συνεργασία. Κύριες κλινικές ομάδες ενδιαφέροντος αποτελούν οι άτυπες μορφές απομυελινωτικών νοσημάτων, οι προϊούσες μορφές Πολλαπλής Σκλήρυνσης και οι σπάνιες μορφές αυτοάνοσων εγκεφαλίτιδων.
Παρατίθεται κατάλογος δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά στο παρακάτω Link:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=vakrakou+a.&sort=pubdate
Επικοινωνία: avakrakou@med.uoa.gr; avakrakou[at]gmail[dot]com
Η Δρ. Μάμαλη με την πολύχρονη εμπειρία της στην μυοπαθολογία / ιστοπαθολογία αλλά και πλειάδα άλλων τεχνικών αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του Εργαστηρίου και της Μονάδας. Επί του παρόντος δραστηριοποιείται κυρίως στη Βιοτράπεζα της Μονάδας αλλά και συμμετέχει σε διάφορες οργανωτικές και ερευνητικές δραστηριότητες.
Σύμβουλοι (consultants)
Ο Ομ. Καθ. Κ. Κυλιντηρέας θεμελίωσε το Εργαστήριο, το ανέπτυξε επί δεκαετίες, και συνεχίζει να προσφέρει ως Σύμβουλος (Consultant) Κλινικής και Εργαστηριακής Νευροανοσολογίας. Επί των ημερών του -και φυσικά η τεχνογνωσία αυτή παραμένει- κύρια αντικείμενα του Εργαστηρίου αποτελούσαν η ανίχνευση, ο χαρακτηρισμός και η ποσοτικοποίηση αντι-νευρωνικών αντισωμάτων καθώς και ο καθορισμός βιολογικών δεικτών (π.χ. MAG, SGPG, GM1, CD1a, sulfatide, Gm2), ενώ υπήρχαν δυνατότητες πρωτεϊνικής και λιπιδικής χημείας ώστε να είναι εφικτός ο χαρακτηρισμός αντιγόνων του ΚΝΣ και ΠΝΣ. Σημειωτέον, το εργαστήριο είχε στο παρελθόν χαρακτηριστεί κέντρο αναφοράς για την εκτέλεση της εξέτασης 14-3-3 για την σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια και επιτελούσε πανελλήνια επιδημιολογική επιτήρηση. Πιο πρόσφατα δραστηριοποιήθηκε στη μελέτη άτυπων μορφών Πολλαπλής Σκλήρυνσης (ογκόμορφη, Balo και Marburg, παρενέργειες ανοσοθεραπείας). Υπό την καθοδήγησή του, το Εργαστήριο Κυτταρικής Νευροανοσολογίας απέκτησε τη δυνατότητα εκτέλεσης πολλών εργαστηριακών μεθοδολογιών, όπως κυτταρομετρίας ροής, κυτταροκαλλιεργειών και ανοσοϊστοχημείας.
O Ομ. Καθ. Μ. Δαλάκας είναι Σύμβουλος (Consultant) Κλινικής Νευροανοσολογίας της Μονάδας Νευροανοσολογίας και του Εργαστηρίου Κυτταρικής Νευροανοσολογίας του Αιγινητείου. Συμβουλεύει τη Μονάδα στη διάγνωση και θεραπεία δύσκολων περιπτώσεων Αυτοάνοσης Νευρολογίας αλλά και την εργαστηριακή έρευνα στη Νευροανοσολογία. O Καθ. Δαλάκας έχει διατελέσει Senior Investigator of Neuroimmunology and Neurovirology επί 8ετία, Διευθυντής του Neuromuscular Division επί 20ετία στο National Institutes of Health των ΗΠΑ και Διευθυντής της Πανεπιστημιακής Νευρολογικής Κλινικής του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Τώρα κατέχει επώνυμη έδρα Καθηγητού Νευρολογίας και Διευθυντού της Κλινικής Νευροανασολογιας στο Thomas Jefferson University, Philadelphia, ΗΠΑ. Το ερευνητικό του έργο στην αυτοανοσία του κεντρικού και περιφερικού νευρικού συστήματος, με πάνω από 500 δημοσιεύσεις σε υψηλού κύρους διεθνή επιστημονικά περιοδικά, είναι καινοτόμο και παγκόσμια αναγνωρισμένο και περιλαμβάνει ανακάλυψη νέων αυτοαντισωμάτων και πρωτοποριακές κλινικές μελέτες νέων ανοσοθεραπειών συμπεριλαμβανομένης της πρώτης εφαρμογής της γ-σφαιρίνης στη Νευρολογία.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=dalakas+m&sort=date&size=200
Εκπαιδευόμενοι:
Α. Αλεξάκη, Βιολόγος, υποψήφια διδάκτορας (ΕΚΠΑ)
Γ. Κυριακάκη, Ιατρός, μεταπτυχιακή φοιτήτρια (Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Νευροανοσολογίας -Αριστοτέλειο και Δημοκρίτειο Παν/μιο)
Ε. Κουμασόπουλος, Ιατρός, ειδ/νος Νευρολογίας (Αιγινήτειο Νοσοκομείο)
Μ. Μπρίνια, Ιατρός, ειδ/νη Νευρολογίας (Αιγινήτειο Νοσοκομείο)
Π. Κανατάς, φοιτητής Ιατρικής (ΕΚΠΑ)
Α. Χειράκη, τεχνικός εργαστηρίου (εθελοντική εργασία)
Επικοινωνία:
Τηλέφωνο: 2107289438, 439
Ε-mail: panosst[at]eginitio.uoa[dot]gr; pmstathopoulos@gmail.com