ΑΙΓΙΝΗΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
ΙΑΤΡΕΙΟ ΜΝΗΜΗΣ - ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ - ΣΠΑΝΙΩΝ ΑΝΟΙΩΝ (ΥΠΕΥΘ. ΣΩΚ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ)
Υπεύθυνος:
Σωκράτης Γ. Παπαγεωργίου Αν. Καθηγητής Νευρολογίας και Νευροψυχολογίας ΕΚΠΑ
Προσωπικό:
Δρ. Ιωάννης Παπατριανταφύλλου, Ψυχίατρος
Δρ. Ρουμπίνα Αντωνέλλου, Νευρολόγος
Ευθαλία Αγγελοπούλου, Νευρολόγος
Δρ. Ίων Μπεράτης, Νευροψυχολόγος
Δρ. Διονυσία Κονταξοπούλου, Νευροψυχολόγος
Δρ. Στέλλα Φραγκιαδάκη, Νευροψυχολόγος
Ευαγγελία Στανίτσα, Νευροψυχολόγος
(βλ. και ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ & ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ του Ιατρείου)
Στo πλαίσιο του ειδικού ιατρείου διατηρείται στενή κλινική και ερευνητική συνεργασία με τα Ιατρεία Μνήμης & Νοητικών δ/χών μέσω τηλεϊατρικής, Νόσου Πάρκινσον (υπ. Καθηγητής Λ. Στεφανής) και Νοητικών Διαταραχών (υπ. Καθηγητής Ν. Σκαρμέας)
---------------------------------
ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΕΙΔΙΚΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ
Η λειτουργία του ιατρείου αφορά την πλήρη διερεύνηση και θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με:
- Διαταραχές Μνήμης
- Διαταραχές άλλων Νοητικών Λειτουργιών (Λόγου, Προσανατολισμού, κλπ)
- Διαταραχές Συμπεριφοράς
που οφείλονται σε διάφορες βλάβες του εγκεφάλου κατά την ενήλικο ζωή, από:
- εκφυλιστικά αίτια (π.χ. νόσος Αλτσχάιμερ),
- αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, εγκεφαλικά ανευρύσματα,
- κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις,
- εγκεφαλοπάθειες, κλπ.
Το ειδικό ιατρείο στελεχώνεται από νευρολόγους, ψυχίατρο και νευροψυχολόγους εξειδικευμένους στις Νοητικές Διαταραχές.
---------------------------------
Παραπομπές
Οι ασθενείς που εξετάζονται στο Ειδικό Ιατρείο «Μνήμης-Νοητικών Διαταραχών-Σπανίων Ανοιών», προσέρχονται αυτόβουλα ή κατόπιν παραπομπής από:
α) τα άλλα Ειδικά ή Γενικά Νευρολογικά Ιατρεία του Αιγινητείου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου
β) Νευρολόγους, Ψυχιάτρους ή ιατρούς άλλων ειδικοτήτων εντός και εκτός του Αιγινητείου Νοσοκομείου.
---------------------------------
Διαδικασία Εξέτασης
Τα ραντεβού προγραμματίζονται μέσω της γραμματείας των Ειδικών Νευρολογικών Ιατρείων στο τηλέφωνο 210-7251315.
Οι ασθενείς άνω των 65 ετών θα πρέπει να προσκομίζουν σημείωμα παραπομπής από τον θεράποντα ιατρό τους.
Εκτός από την εξέταση στο ιατρείο, υπάρχει δυνατότητα διαδικτυακής συμβουλευτικής εκτίμησης, κατόπιν συνεννόησης.
Η διαδικασία της εξέτασης στο ειδικό ιατρείο περιλαμβάνει:
- Την κλινική συνέντευξη με τον ασθενή, τη νευρολογική εξέταση και τη συνέντευξη με το συνοδό του εξεταζόμενου.
- Τη λεπτομερή νευροψυχολογική αξιολόγηση (τεστ μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών).
- Τον προγραμματισμό εργαστηριακού και απεικονιστικού ελέγχου και ακολούθως την εκτίμηση των εξετάσεων αυτών.
- Τον προγραμματισμό για τη διενέργεια γενετικού ελέγχου για τη διαπίστωση κληρονομικών μορφών ορισμένων νοσημάτων (με τη συνεργασία εξειδικευμένων κέντρων από την Ελλάδα και το εξωτερικό).
- Τη νοσηλεία στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο περιστατικών που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης (οσφυονωτιαία παρακέντηση για προσδιορισμό βιοδεικτών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, εκκενωτική παρακέντηση, λοιπές εξειδικευμένες εξετάσεις)
Μετά από την ολοκληρωμένη εξέταση στο Ιατρείο «Μνήμης-Νοητικών Διαταραχών-Σπανίων Ανοιών», διαμορφώνεται η τελική διάγνωση και καθορίζεται η περαιτέρω θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών καθώς και ο τρόπος παρακολούθησης/επανεκτίμησης. Τα ανωτέρω κοινοποιούνται και στους παραπέμποντες ιατρούς.
---------------------------------
Συμμετοχή στο SI4CARE
Το Ιατρείο συμμετέχει μεταξύ άλλων στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Social Innovation for integrated health CARE of ageing population in ADRION Regions (SI4CARE) του INTERREG V-B Adriatic-Ionian ADRION Programme 2014-2020 (κατέβασμα pdf).
Ο κύριος στόχος του προγράμματος SI4CARE είναι να συμβάλει στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού διακρατικού οικοσυστήματος για την εφαρμογή Κοινωνικής Καινοτομίας σε ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης για τη γήρανση του πληθυσμού στις χώρες της Αδριατικής και του Ιονίου (Αλβανία, Κροατία, Ελλάδα, Ιταλία, Σλοβενία, Μαυροβούνιο, Σερβία και Βοσνία και Ερζεγοβίνη), μέσω:
• ενός δικτύου συνεργασίας και μιας μοναδικής στρατηγικής που μεταφράζεται σε περιφερειακά και εθνικά σχέδια δράσης,
• εφαρμογής και παρακολούθησης πιλοτικών ενεργειών, μόλις δοκιμαστούν και υποστηριχθούν καινοτόμες προσεγγίσεις από ένα Σύστημα Υποστήριξης Αποφάσεων ΤΠΕ.
Το έργο απευθύνεται σε ηλικιωμένους πληθυσμούς, καθώς και επαγγελματίες υγείας και εμπλεκόμενους φορείς στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης για τους ηλικιωμένους. Η μελέτη αυτή υλοποιείται από τους ακόλουθους συνεργάτες: Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα (Επικεφαλής Εταίρος, Σλοβενία), Ινστιτούτο Jožef Stefan (Σλοβενία), Δήμος Miglierina (Ιταλία), Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου του Σπλιτ (Κροατία), Ινστιτούτο Διδασκαλίας για τη Δημόσια Υγεία Νομός Δαλματίας (Κροατία), Ινστιτούτο Ασφαλίσεων Υγείας και Αντασφάλισης Ομοσπονδίας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (Βοσνία-Ερζεγοβίνη), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ελλάδα), "Κέντρο Υγείας" Tivat (Μαυροβούνιο), Ειδικό νοσοκομείο για τη θεραπεία και αποκατάσταση Merkur (Σερβία), Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας (Ελλάδα).
------------------------------------------------------------------
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ
(Μπορείτε να δείτε τις σχετικές δημοσιεύσεις μας στο παράρτημα που αφορά το «εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο»)
ΑΝΟΙΑ: Γενικά στοιχεία
Ως άνοια (α + νούς) θεωρείται η χρόνια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από επίκτητη και σοβαρή διαταραχή των νοητικών λειτουργιών (μνήμης, λόγου, προσανατολισμού) και της συμπεριφοράς, που προκαλείται από την βλάβη του εγκεφάλου από διάφορα αίτια. Οι διαταραχές αυτές πρέπει να έχουν τέτοια βαρύτητα ώστε να διαταράσσεται η καθημερινή λειτουργικότητα του ασθενούς (στην κοινωνική και επαγγελματική του ζωή).
Η συχνότητα της άνοιας αυξάνεται με την ηλικία. Έτσι, λόγω της συνεχούς παράτασης του προσδόκιμου επιβίωσης, η άνοια έχει γίνει πλέον μια συνήθης κατάσταση, αποτελώντας την συχνότερη νευρολογική πάθηση στο γενικό πληθυσμό (διαπιστώνεται στο 1% του γενικού πληθυσμού). Διάφορες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι βρίσκεται περίπου στο 10% των ατόμων ηλικίας πάνω από τα 65 έτη και έως και στο 50% των ατόμων ηλικίας πάνω από τα 85 έτη.
Οι επιπτώσεις της άνοιας είναι σοβαρές όχι μόνο για τα άτομα που την παρουσιάζουν αλλά και για τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός τους. Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της άνοιας είναι προφανείς και εξηγούν το μεγάλο ενδιαφέρον για την όσο το δυνατόν πρωιμότερη και ακριβέστερη αιτιολογικά διάγνωσή της, την όσο το δυνατόν επιτυχέστερη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που προκαλεί, την επιβράδυνση της εξέλιξής της, αλλά και τη λήψη μέτρων για την πρόληψη της εμφάνισής της.
---------------------------------
Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ – Mild Cognitive Impairment)
Η Ήπια Νοητική Διαταραχή είναι μια - συχνή στους ηλικιωμένους - παθολογική κατάσταση στην οποία υπάρχουν διαταραχές των νοητικών λειτουργιών (κυρίως της μνήμης) οι οποίες όμως δεν είναι τόσο σοβαρές για να επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση η οποία διαφέρει από την μικρή μείωση των νοητικών ικανοτήτων η οποία συνοδεύει το φυσιολογικό γήρας.
H ΗΝΔ απαιτεί λεπτομερή κλινική και εργαστηριακή διερεύνηση των ασθενών, διότι μπορεί να προκαλείται από κατάθλιψη ή διάφορα συστηματικά οργανικά αίτια τα οποία πρέπει να διαγνωσθούν και να θεραπευτούν έγκαιρα. Συχνά όμως οφείλεται σε εκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου (συχνότερα στη νόσο Αλτσχάιμερ) των οποίων αποτελεί την πρώτη εκδήλωση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα άτομα με ΗΝΔ βρίσκονται ουσιαστικά στον προθάλαμο της άνοιας. Πολλές στρατηγικές με σκοπό την καθυστέρηση της εξέλιξης της ΗΝΔ προς την άνοια, βρίσκονται σε δοκιμή. Σε αυτές περιλαμβάνονται φάρμακα, βιταμίνες, νοητική ενδυνάμωση και σωματική άσκηση. Η τελευταία φαίνεται ότι είναι η μόνη που έχει αποδεδειγμένα θετικά αποτελέσματα.
---------------------------------
Άνοιες με Πρώιμη – Προγεροντική έναρξη
Όταν η εκδήλωση των συμπτωμάτων της άνοιας συμβαίνει σε ηλικία μικρότερη των 65 ετών, η άνοια χαρακτηρίζεται ως πρώιμης έναρξης ή προγεροντική. Τα συχνότερα εκφυλιστικά αίτια προγεροντικής άνοιας είναι η μετωποκροταφική άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ. Συχνά όμως γενικές παθήσεις του οργανισμού (τοξικές, μεταβολικές κλπ), όγκοι, κακώσεις του εγκεφάλου, μπορεί να προκαλέσουν άνοια σε άτομα προ-γεροντικής ηλικίας.
---------------------------------
Ταχέως Εξελισσόμενες και Δυνητικά θεραπεύσιμες Άνοιες
Όταν η εξέλιξη των συμπτωμάτων της άνοιας συμβαίνει σε χρονικό διάστημα < 2 ετών, καλείται ταχέως εξελισσόμενη.
Η άνοια εκτός των εκφυλιστικών αιτίων που την προκαλούν (νόσος Alzheimer, μετωποκροταφική εκφύλιση, νόσος Parkinson κα) μπορεί να οφείλεται και σε αντιστρεπτές καταστάσεις (Υδροκέφαλος Φυσιολογικής Πίεσης, Αυτοάνοσες και Μεταβολικές Εγκεφαλοπάθειες) οπότε στην περίπτωση αυτή χαρακτηρίζεται δυνητικά θεραπεύσιμη.
Από την ομάδα μας έχουν εκπονηθεί από τις πρώτες μελέτες διεθνώς που αφορούν τις ταχέως εξελισσόμενες και τις δυνητικά θεραπεύσιμες άνοιες.
---------------------------------
Μετωποκροταφική άνοια (νόσος Pick)
Αποτελεί μία μορφή άνοιας που έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την σημαντική ατροφία του μετωπιαίου και του κροταφικού λοβού. Συνήθως η νόσος εκδηλώνεται κατά την 5η και 6η δεκαετία και μπορεί να είναι τόσο συχνή όσο η νόσος Alzheimer σε αυτές τις ηλικίες. Έχουν περιγραφεί τρία σύνδρομα:
- Συμπεριφορική μετωποκροταφική άνοια: Χαρακτηρίζεται κατά κύριο λόγο από αλλαγές στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του ατόμου, με ευρύ φάσμα μεταβολών της συμπεριφοράς, που κυμαίνονται από την απάθεια (έλλειψη κινήτρων) έως την έντονη ανησυχία και την άρση των αναστολών.
- Προοδευτική Αφασία: Χαρακτηρίζεται από λάθη στο λόγο, στην εκφορά (άρθρωση), ή/και στην κατανόηση. Συχνά υπάρχει δυσκολία στην εύρεση λέξεων.
Στο ειδικό ιατρείο έχουν εκπονηθεί μελέτες για το φαινότυπο (κλινικές εκδηλώσεις) και για τη γενετική βάση της μετωποκροταφικής άνοιας σε μεγάλο αριθμό ασθενών (1η γενετική πληθυσμιακή μελέτη για τη νόσο στην Ελλάδα). Υπάρχει επίσης συνεργασία με διεθνείς φορείς όπως είναι το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο και το Πανεπιστήμιο της Γενεύης.
---------------------------------
Νόσος Αλτσχάιμερ
Η νόσος Αλτσχάιμερ εκδηλώνεται αρχικά κλινικά με διαταραχές στην πρόσφατη μνήμη και στην αντίληψη του χώρου. Ειδικά η προγεροντική μορφή της όμως έχει αρκετά συχνά άτυπη κλινική εικόνα στην οποία επικρατούν αρχικά οι διαταραχές λόγου, οι οπτικοχωρικές διαταραχές ή οι διαταραχές συμπεριφοράς και γενετική προδιάθεση.
---------------------------------
Ανοια της Νόσου Πάρκινσον
Η νόσος Parkinson είναι μία από τις συχνότερες εκφυλιστικές διαταραχές με επιπολασμό 1-3% σε άτομα μετά την ηλικία των 55 ετών και με ελαφρά υπερίσχυση των ανδρών. Μολονότι τα νοητικά ελλείμματα είναι ένα σύνηθες χαρακτηριστικό της νόσου Parkinson, η άνοια προσβάλλει μόνο μια μερίδα ασθενών με νόσο Parkinson, με μέση συχνότητα 40% στις διάφορες μελέτες
---------------------------------
Ανοια με Σωμάτια Lewy
Η νόσος με σωμάτια Lewy (DLB) αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό τύπο νευροεκφυλιστικής άνοιας στα ηλικιωμένα άτομα. Χαρακτηρίζεται από σημαντικές διακυμάνσεις στις νοητικές λειτουργίες και την εγρήγορση, οπτικές ψευδαισθήσεις, διαταραχές του ύπνου REM και ήπια σχετικά παρκινσονικά στοιχεία. Οι ψευδαισθήσεις είναι συνήθως οργανωμένες και συχνά περιλαμβάνουν ανθρώπους ή ζώα. Αρκετά συχνή είναι η κατάθλιψη.
------------------------------------------------------------------------
ΤΡΟΠΟΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ & ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ
Ερευνητικό πρόγραμμα “Long Lasting Memories (LLM)”
Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που εκπονήθηκε από το 2009 έως και το 2012 και αφορούσε την εφαρμογή συνδυασμένης νοητικής και σωματικής άσκησης μέσω μιας ολοκληρωμένης τεχνολογικής πλατφόρμας ως μέτρο προάσπισης των νοητικών λειτουργιών σε υγιείς ηλικιωμένους και ασθενείς στα αρχικά στάδια νευροεκφυλιστικών νοσημάτων.https://www.llmcare.gr/
Βάσει των αποτελεσμάτων του προγράμματος η συνδυασμένη νοητική και σωματική άσκηση βελτίωσε τις νοητικές επιδόσεις στους υγιείς ηλικιωμένους.
Πληροφορίες για την μελέτη μπορεί να δει κανείς και στο youtube: https://www.youtube.com/watch?v=tXnUc4lCi1Y
Μπορείτε να δείτε τις σχετικές δημοσιεύσειςμας στο παράρτημα που αφορά στο
«ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ».
---------------------------------
Εφαρμογή Προγραμμάτων Σωματικής Άσκησης για την βελτίωση των Νοητικών Λειτουργιών
Για το σκοπό αυτό, υπάρχει συνεργασία με το Εργαστηριο Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, την Ά Ορθοπαιδική Κλινική ΕΚΠΑ και τον διεθνή φορέα «Η άσκηση είναι Φάρμακο Exercise is Medicine-Hellas» που έχει ως σκοπό τη μελέτη της επίδρασης διαφόρων προγραμμάτων σωματικής άσκησης στις νοητικές λειτουργίες, τη συμπεριφορά και τη συνολική λειτουργικότητα ασθενών με ΗΝΔ, ήπια νόσο Alzheimer και νόσο Parkinson.
Σύνδεσμος (link): https://exerciseismedicine.gr
---------------------------------
Μελέτη Οδηγικής Συμπεριφοράς ασθενών με Νοητικές Διαταραχές
Τα έτη 2012-2015 ολοκληρώθηκαν δύο μεγάλα διεπιστημονικά/διιδρυματικά ερευνητικά έργα σε συνεργασία με τον Τομέα Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου καθώς και του τμήματος Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών: "DriverBRAIN - Επιδόσεις οδηγών με εγκεφαλικές παθήσεις σε μη αναμενόμενα συμβάντα" και "DISTRACT - Διερεύνηση αιτίων και επιπτώσεων της προσοχής του οδηγού με χρήση προσομοιωτή οδήγησης "
http://www.edulll.gr/?page_id=17
Ο στόχος τους ήταν η διερεύνηση της οδηγικής συμπεριφοράς και της ικανότητας οδήγησης ατόμων με Ήπια Νοητική Διαταραχή, με νόσο Alzheimer ή με νόσο Parkinson αλλά και υγιών ηλικιωμένων ατόμων. Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης είναι τα εξής:
- Παρά το ότι 30-50% των ασθενών με ήπια νόσο Alzheimer μπορεί να είναι ικανοί να οδηγούν, η οδηγική τους συμπεριφορά είναι επηρεασμένη.
- Στην Ήπια Νοητική Διαταραχή η οδηγική συμπεριφορά δεν είναι φυσιολογική.
- Η απόσπαση προσοχής στην οδήγηση παίζει σημαντικό ρόλο ιδιαίτερα στα άτομα με νευροεκφυλιστικά νοσήματα.
- Χρήσιμοι προβλεπτικοί παράγοντες της οδηγικής ικανότητας-συμπεριφοράς μπορούν να προέλθουν από:
- τη νευροψυχολογική αξιολόγηση
- τη νευρολογική εκτίμηση
- τη νευροψυχιατρική εκτίμηση
- την εκτίμηση της ποιότητας του ύπνου
Η συνεργασία με το τμήμα συγκοινωνιολογίας του ΕΜΠ παραμένει στενή και εκπονούνται διαρκώς μελέτες. http://www.transport.ntua.gr/tomeas/
Μπορείτε να δείτε τις σχετικές δημοσιεύσειςμας στο παράρτημα που αφορά το «εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο».
------------------------------------------------------------------
ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΟΙΑ
Η συνεργασία μας με τον Καθηγητή Ψυχιατροδικαστικής κ. Αθανάσιο Δουζένη, την Αν. Καθηγήτρια Νευροψυχολογίας Κα Αλεξάνδρα Οικονόμου, και την Νευρολόγο Δρ.Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Κα Παναγιώτα Βοσκού, απέδωσε ένα πρωτότυπο, εξειδικευμένο εργαλείο, το TCAT (Testamentary Capacity Assessment Tool) για την εξέταση και αξιολόγηση της ικανότητας σύνταξης διαθήκης ασθενών με άνοια.
Papageorgiou SG, Voskou P, Economou A, Beratis I, Douzenis A. Testamentary Capacity Assessment Tool (TCAT): A Brief Instrument for Patients with Dementia. J Alzheimers Dis. 2018;61(3):985-994. DOI: 10.3233/JAD-170297
Από τον Οκτώβριο 2020, με την συνεργασία των παραπάνω, λειτουργεί εξ αποστάσεως εκπαιδευτικό πρόγραμμα (e-learning) του ΕΚΠΑ, με τίτλο «Ιατρονομικά θέματα στις διαταραχές μνήμης και τις άνοιες».
Σύνδεσμος (link): https://elearningekpa.gr/courses/hatronomika-themata-stis-diataraxes-mnimis-kai-tis-anoies